Ciekawostki o lipie

W tym wpisie będzie o lipie – drzewie, które kojarzy się z miodem, polską wsią i miejskimi alejami. Niestety zdarza się, że szkolne dzieci nie potrafią rozpoznać tego charakterystycznego drzewa i nie wiedzą o nim nic. Nie wiem dokładnie jak przebiega edukacja przyrodnicza w szkole pod tym kątem, ale jeśli jest, to bardzo mało zostaje tym dzieciakom w głowach.

A zatem, za pomocą krótkich haseł przekażę tu co wiem, wyczytałam, usłyszałam…. Niech wiedza o roślinach i ciekawostki z nią związane idą w świat…

O kwiatach lipy

• Lipa zaczyna kwitnąć w czerwcu, w zależności od regionu i odmiany kwitnie aż do lipca, stąd pochodzi nazwa miesiąca lipiec – czas przypadający na pełnię kwitnienia lip
• Kwiaty są białe, pachną bardzo intensywnie i słodko, są miododajne, licznie odwiedzane przez pszczoły, od których możemy pozyskać miód lipowy
• Świeże kwiaty świetnie sprawdzają się jako składnik napojów (przepis na superprostą lemoniadę znajdziesz tu)

• Wysuszone kwiaty to często składnik herbatek stosowanych w czasie przeziębień. Właściwości kwiatów lipy działają napotnie i kojąco na rozdrażniony układ nerwowy. Działanie mają łagodne i dlatego są świetne do stosowania u dzieci. Działają też łagodząco na skórę i mogą z powodzeniem być stosowane w kąpielach dziecięcych.
• W Polsce występują 3 gatunki lip: szerokolistna, drobnolistna i srebrzysta; dwie pierwsze posiadają właściwości lecznicze. Liść lipy srebrzystej ma biało filcowany spód liścia i kwiatów z niej nie ma co zbierać bo napój nie będzie ani smaczny ani nie przysporzy się zdrowiu Właściwości lecznicze mają lipa szerokolistna i drobnolistna, różnią się między sobą porą kwitnienia i wielkością liści
• Kwiaty lipy zawierają słodki nektar, który wabi pszczoły
• Ten inny listek przy kwiatostanach to podsadka, taki spadochron ułatwiający rozsiewanie nasion które się zawiążą w miejscu kwiatów
• Owocami lipy są orzeszki zawierające nasiono. Wyglądają jak pałeczki do mini bębenków.
• Z orzeszków lipowych można wytłoczyć olej, próbowano również stworzyć czekoladowe przysmaki
• Orzeszki można również marynować jak kapary
• Orzeszki to ulubiony pokarm kowali bezskrzydłych

O liściach lipy

• Liście przypominają kształtem serce
• Młode liście są jasnozielone, w miarę upływu sezonu ciemnieją, a na jesieni przebarwiają się na żółto i opadają
• Na spodzie liście mają charakterystyczny pęczek rudych włosków u zbiegu nerwów, u różnych gatunków lip owłosienie może się różnić
• Jasnozielone, młode liście lipy mają smak delikatnej sałaty. Można je jeść wczesną wiosną lub pozyskiwać z narośli przy pniach drzew w późniejszym okresie.
• Niegdyś, w czasach głodu wysuszone liście proszkowano i dodawano do mąki
• Liście mogą również posłużyć jako zawijka do gołąbków lub innych potraw
• Liść lipy świetnie się sprawdzi jako prowizoryczny opatrunek w terenie
• Liście lipy znajdują się na chorwackich monetach, bowiem nasz grosz to w Chorwacji lipa. A nasza złotówka to u nich kuna. Mamy zatem ciekawy przykład wpływu przyrody na politykę monetarną:) A genezą były następujące fakty: niegdyś w Chorwacji skóry kun były środkiem płatniczym, a lipy są silnie zakorzenione w chorwackim folklorze.
• I jeszcze na koniec inspiracja jak można ich użyć do pakowania skarbów.

O drzewie lipowym

• To długowieczne drzewo, żyją nawet 500 lat
• Najstarsza lipa w Polsce, wiek szacowano na ok 600lat, znajdowała się w Cielętnikach w woj. Śląskim, niestety pokonana została przez wichurę w 2017r.
• Osiągają wysokość 30 metrów, to tyle ile 10 piętrowy blok
• Młoda kora jest gładka i szarobrązowa, z wiekiem pęka; z niższych części pnia puszczają młode odrosty
• Z kory lipy pozyskuje się łyko, z którego wyplatano kosze, kapcie i kapelusze
• Świeżo odarte łyko łagodzi ból po oparzeniu
• Drewno lipowe jest bardzo miękkie, idealne do rzeźbienia i wyrobu instrumentów muzycznych np. fletów. Ołtarz Wita Stwosza w kościele Mariackim został wykonany z drewna lipowego
• Z pni lipowych wykonywano ule
• Z popiołu drzewa lipowego wytwarza się węgiel do rysowania
• Dawni Słowianie wierzyli, że lipa chroni przed piorunami i mocą złych duchów, a dotknięcie jej pnia uzdrawia
• Na św. Jana przyozdabiano domostwa gałązkami lipowymi, aby chronić je przed chorobą, podobnie doczepiano gałązki do kapeluszy
• Lipa traktowana jako drzewo święte, często ozdabiane kapliczkami i obrazami świętych.
• Drzewa lipowe sadzone były blisko domostw, w centralnej części osady ku czci opiekuńczych bóstw. Drzewa sadzono przy okazji narodzin dziecka i w kolejnych ważnych wydarzeniach z życia mieszkańców. I tak powstawały lipowe aleje i gaje.
• Dorodne lipy sadzone przez Jana III Sobieskiego, króla ogrodnika, stały się pomnikami przyrody.
• I co do wierzeń , to lipa niegdyś traktowana była niemalże jak kwiat paproci w noc świętojańską – liść lipy zerwany w tę noc gwarantował spełnienie wypowiedzianego na głos życzenia w ciągu najbliższego roku
• Z ciekawych jeszcze ludowych zapisów znalazłam informację, że lipa była wykorzystywana do leczenia nocnego moczenia u dzieci. W jakiej formie? Otóż dzieci miały przeskakiwać pień lipy z wydrążonym środkiem przez 9 kolejnych dni… Ciekawa jestem skuteczności… Podobnie zastanawiam się na skutecznością wierzenia, iż noszenie gałązek lipowych ułożonych w kształcie krzyża chroni przed zranieniem mieczem, toporem.

Zapamiętajcie choć kilka ciekawostek, a urozmaicicie sobie wędrówkę po miejskich lipowych alejach lub leśnych ścieżkach. Dobrej zabawy w plenerze!

Inne ciekawostki o roślinach przeczytasz w zakładce O przyrodzie.